Alergia to nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego na substancje zwykle nieszkodliwe dla organizmu, zwane alergenami. Podczas pierwszego kontaktu z alergenem, układ immunologiczny "zapamiętuje" go jako zagrożenie i produkuje przeciwciała IgE. Przy kolejnym kontakcie z tym samym alergenem dochodzi do uwolnienia mediatorów zapalnych, głównie histaminy, z komórek tucznych i bazofilów.
Histamina odgrywa kluczową rolę w rozwoju objawów alergicznych. Po uwolnieniu wiąże się z receptorami H1 w tkankach, wywołując charakterystyczne objawy takie jak świąd, zaczerwienienie skóry, obrzęk, katar, łzawienie czy skurcz oskrzeli. Reakcja ta może być miejscowa lub uogólniona, w zależności od rodzaju alergenu i stopnia uczulenia.
Leki przeciwalergiczne działają głównie poprzez blokowanie receptorów histaminowych H1, zapobiegając tym samym działaniu histaminy na tkanki. Dzielimy je na preparaty pierwszej generacji, które przenikają przez barierę krew-mózg i wywołują senność, oraz drugiej generacji - bardziej selektywne, powodujące mniej działań niepożądanych.
Leki przeciwalergiczne stosuje się w leczeniu alergicznego nieżytu nosa, pokrzywki, alergicznego zapalenia spojówek, atopowego zapalenia skóry oraz w profilaktyce reakcji alergicznych. Są szczególnie wskazane podczas sezonu pyłkowego oraz przy kontakcie z known alergenami.
Do leków pierwszej generacji należą clemastyna, hydroksyzyna i prometazyna. Charakteryzują się one wysoką skutecznością przeciwalergiczną, jednak przenikają przez barierę krew-mózg, powodując senność i osłabienie koncentracji. Clemastyna stosuje się zwykle w dawce 1-2 mg dwa razy dziennie, hydroksyzynę 25-50 mg na dobę, a prometazynę 25 mg 2-3 razy dziennie.
Nowoczesne antyhistaminiki drugiej generacji to cetyryzyna, loratadyna, desloratadyna i feksofenadyna. Są one bardziej selektywne dla receptorów obwodowych, przez co rzadziej wywołują senność i nie wpływają znacząco na sprawność psychomotoryczną. Cetyryzyna przyjmowana jest w dawce 10 mg raz dziennie, loratadyna 10 mg raz dziennie, desloratadyna 5 mg raz dziennie, a feksofenadyna 120-180 mg raz dziennie.
Polskie apteki oferują antyhistaminiki w różnych postaciach:
Popularne marki dostępne w Polsce to Zyrtec, Claritine, Aerius, Telfast, Atarax czy Fenistil. Większość preparatów drugiej generacji dostępna jest bez recepty, co ułatwia pacjentom szybki dostęp do skutecznego leczenia objawów alergicznych.
Krople do oczu stanowią skuteczne rozwiązanie w leczeniu alergicznego zapalenia spojówek. Ketotifen działa stabilizująco na komórki tuczne i blokuje receptory histaminowe, zapewniając długotrwałą ulgę. Olopatadine łączy działanie antyhistaminowe z przeciwzapalnym, skutecznie eliminując świąd i zaczerwienienie. Cromoglican sodu zapobiega uwalnianiu mediatorów alergicznych, szczególnie zalecany w profilaktyce sezonowych alergii.
Sprawy do nosa oferują szybką ulgę w objawach alergicznego nieżytu nosa. Azelastine należy do antyhistaminowych preparatów miejscowych o szybkim początku działania. Fluticasone i Beclomethasone to kortykosteroidy o silnym działaniu przeciwzapalnym, szczególnie skuteczne w kontrolowaniu obrzęku błony śluzowej nosa i produkcji wydzielin.
Maści i kremy z hydrokortyzonem łagodzą miejscowe reakcje alergiczne skóry, redukując stan zapalny i świąd. Calamine wykazuje działanie chłodzące i wysuszające, szczególnie przydatne przy pokrzywce i innych wysypkach alergicznych.
Prawidłowa aplikacja wymaga przestrzegania higieny, odpowiedniego dawkowania oraz regularności stosowania zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty.
U dzieci szczególnie zalecane są preparaty miejscowe ze względu na ich bezpieczeństwo. Cromoglican sodu można stosować już od 4. roku życia, natomiast Ketotifen od 3. roku życia. Systemy antyhistaminowe II generacji, takie jak Cetyrizyna czy Loratadyna, są dostępne w formulacjach dostosowanych do wieku dziecka z odpowiednio zmniejszonymi dawkami.
W okresie ciąży preferowane są preparaty miejscowe, szczególnie cromoglican sodu, który wykazuje minimalną absorpcję systemową. Antyhistaminowe leki doustne wymagają konsultacji lekarskiej, przy czym Loratadyna i Cetyrizyna są uważane za relatywnie bezpieczne opcje.
U osób starszych należy zachować ostrożność przy stosowaniu antyhistaminów I generacji ze względu na ryzyko sedacji i zaburzeń poznawczych. Zalecane są preparaty II generacji w standardowych dawkach, z uwzględnieniem możliwych interakcji lekowych.
Oprócz farmakoterapii, istnieje wiele naturalnych sposobów na wspomaganie leczenia alergii i łagodzenie nieprzyjemnych objawów. Suplementy diety mogą stanowić cenne uzupełnienie tradycyjnego leczenia.
Quercetina, naturalny flawonoід występujący w cebuli i jabłkach, wykazuje silne właściwości przeciwzapalne i antyhistaminowe. Bromelaina, enzym pochodzący z ananasa, pomaga zmniejszyć obrzęk błon śluzowych. Witamina C stabilizuje komórki tuczne i wspomaga układ odpornościowy.
Badania wykazują, że prawidłowa flora bakteryjna jelit może znacząco wpływać na rozwój alergii. Probiotyki zawierające szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych.
Rozpoznanie alergii i właściwy dobór leczenia wymagają często profesjonalnej konsultacji medycznej. Wczesna diagnostyka pozwala na skuteczniejsze kontrolowanie objawów i zapobieganie powikłaniom.
Natychmiastowej pomocy medycznej wymagają objawy anafilaksji: trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy lub gardła, gwałtowny spadek ciśnienia. Do alergologa należy się zgłosić przy przewlekłych objawach kataru, astmie, egzemie czy podejrzeniu alergii pokarmowej.
Alergia charakteryzuje się świądem oczu i nosa, wodnistą wydzieliną oraz występowaniem objawów w określonych porach roku. Przeziębienie zwykle trwa krócej i towarzyszy mu gorączka oraz gęsta wydzielina.
