Nadciśnienie tętnicze to przewlekła choroba układu krążenia charakteryzująca się trwale podwyższonym ciśnieniem krwi w tętnicach. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, za nadciśnienie uznaje się wartości ciśnienia skurczowego ≥140 mmHg i/lub rozkurczowego ≥90 mmHg.
Nadciśnienie często nazywane jest "cichym zabójcą", ponieważ przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Objawy mogą obejmować bóle głowy, zawroty głowy, szumy uszne, męczliwość oraz krwawienia z nosa. W zaawansowanych stadiach mogą wystąpić duszność, ból w klatce piersiowej oraz zaburzenia widzenia.
Rozróżniamy nadciśnienie pierwotne (samoistne), stanowiące 90-95% przypadków, oraz wtórne, będące następstwem innych chorób. Regularne monitorowanie ciśnienia jest kluczowe dla wczesnego wykrycia i skutecznego leczenia tej choroby.
Prawidłowy pomiar ciśnienia krwi wymaga odpowiedniego przygotowania pacjenta. Przed pomiarem należy uniknąć wysiłku fizycznego, palenia papierosów oraz spożywania kofeiny przez co najmniej 30 minut. Pacjent powinien siedzieć spokojnie przez 5 minut z nogami opartymi o podłogę.
W aptekach dostępne są różne typy aparatów: automatyczne mankiety naramienne, nadgarstkowe oraz tradycyjne sfigmomanometry rtęciowe i bezrtęciowe. Aparaty automatyczne są najwygodniejsze dla pacjentów, ale wymagają regularnej kalibracji.
Diagnostyka nadciśnienia obejmuje badania laboratoryjne: morfologię krwi, stężenie glukozy, profil lipidowy, kreatyniny oraz elektrolity. Badanie EKG pozwala ocenić stan serca, a badanie dna oka - stopień uszkodzenia naczyń.
Całodobowy pomiar ciśnienia (ABPM) zalecany jest przy podejrzeniu nadciśnienia białego fartucha, maskowanego nadciśnienia lub w ocenie skuteczności leczenia. Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego według skal SCORE2 pomaga lekarzowi w doborze optymalnej strategii terapeutycznej dla polskich pacjentów.
Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE) należą do najczęściej przepisywanych leków hipotensyjnych w Polsce. Działają poprzez blokowanie przekształcania angiotensyny I w angiotensynę II, co prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i obniżenia ciśnienia. Do najpopularniejszych preparatów dostępnych w polskich aptekach należą Captopril (krótko działający), Enalapril (stosowany 2 razy dziennie) oraz Lisinopril (przyjmowany raz dziennie). Leki te charakteryzują się dobrą tolerancją, choć mogą wywoływać suchy kaszel u około 10% pacjentów.
Sartany stanowią alternatywę dla inhibitorów ACE, działając poprzez blokowanie receptorów angiotensyny II. W Polsce dostępne są preparaty zawierające Losartan, Valsartan i Telmisartan. Leki te rzadziej powodują kaszel niż inhibitory ACE, co czyni je doskonałą opcją dla pacjentów nietolerujących wcześniejszej terapii. Valsartan jest szczególnie ceniony ze względu na dodatkowe działanie kardioprotekcyjne.
Beta-blokery, takie jak Metoprolol, Bisoprolol i Nebivolol, zmniejszają częstość akcji serca i siłę skurczów. Diuretyki (Hydrochlorotiazyd, Indapamid, Furosemid) usuwają nadmiar płynów z organizmu, podczas gdy blokery kanałów wapniowych (Amlodypina, Nifedypina) rozszerzają naczynia krwionośne.
Nowoczesne leczenie nadciśnienia często wymaga stosowania kombinacji leków. Popularne są preparaty złożone łączące różne substancje czynne. Zasady doboru terapii obejmują:
Monitoring skuteczności leczenia polega na regularnych pomiarach ciśnienia i kontroli funkcji nerek. Lekarz dostosowuje dawkowanie i rodzaj preparatów na podstawie osiąganych wartości ciśnienia oraz występujących działań niepożądanych.
Modyfikacja stylu życia stanowi fundament skutecznego leczenia nadciśnienia tętniczego i często pozwala na znaczące obniżenie ciśnienia krwi bez konieczności intensywnej farmakoterapii.
Dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i chude białko może obniżyć ciśnienie skurczowe o 8-14 mmHg. Ograniczenie spożycia sodu do maksymalnie 2,3 g dziennie (idealne 1,5 g) przynosi dodatkowe korzyści terapeutyczne.
Regularne ćwiczenia aerobowe przez 30-45 minut, 4-5 razy w tygodniu, mogą obniżyć ciśnienie o 4-9 mmHg. Utrzymanie prawidłowej masy ciała (BMI 18,5-24,9) jest równie istotne - każdy utracony kilogram może obniżyć ciśnienie o 0,5-2 mmHg.
Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzi do poważnych powikłań w różnych układach organizmu, dlatego wczesna diagnoza i skuteczne leczenie są kluczowe dla zachowania zdrowia.
Nadciśnienie zwiększa ryzyko zawału serca o 25%, udaru mózgu o 40% oraz niewydolności serca o 50%. Prowadzi także do przyspieszenia procesu miażdżycy, tętniaka aorty oraz chorób naczyń obwodowych.
Długotrwale podwyższone ciśnienie uszkadza nerki, prowadząc do przewlekłej choroby nerek lub niewydolności nerek. W układzie nerwowym może powodować udary, demencję naczyniową oraz pogorszenie funkcji poznawczych. Narząd wzroku również cierpi - nadciśnienie może prowadzić do retinopatii nadciśnieniowej i utraty wzroku.
Skuteczna profilaktyka obejmuje:
Długoterminowa kontrola ciśnienia poniżej 140/90 mmHg znacząco redukuje ryzyko wszystkich powikłań sercowo-naczyniowych.
