Hormony tarczycy, głównie tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3), odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu całego organizmu. Wpływają na pracę serca, funkcjonowanie układu nerwowego, termoregulację oraz procesy wzrostu i rozwoju. Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest niezbędne dla utrzymania homeostazy energetycznej organizmu.
Niedoczynność tarczycy objawia się zmęczeniem, przybraniem na wadze, suchością skóry, wypadaniem włosów, zaparciami oraz obniżonym nastrojem. Nadczynność z kolei charakteryzuje się utratą masy ciała, drżeniem rąk, nadmierną potliwością, kołataniem serca, nerwowością i bezsenności. Objawy te znacząco wpływają na jakość życia pacjentów.
W polskich aptekach dostępne są następujące preparaty hormonów tarczycy:
Leki tarczycowe należy przyjmować na czczo, rano, co najmniej 30 minut przed pierwszym posiłkiem. Dawkowanie ustala lekarz indywidualnie, zazwyczaj rozpoczynając od małych dawek i stopniowo je zwiększając. Ważne jest regularne przyjmowanie leku o tej samej porze dnia.
Kontrola laboratoryjna obejmuje badanie poziomu TSH, fT4 i fT3. Badania wykonuje się regularnie - początkowo co 6-8 tygodni, a po ustabilizowaniu dawki co 6-12 miesięcy. Prawidłowe monitorowanie pozwala na optymalne dostosowanie terapii do potrzeb pacjenta.
Estrogeny są odpowiedzialne za rozwój cech płciowych kobiet, regulację cyklu menstruacyjnego oraz wpływają na gęstość kości i układ sercowo-naczyniowy. Progesteron przygotowuje macicę do implantacji zarodka i utrzymania ciąży. Oba hormony współpracują w regulacji płodności i wpływają na samopoczucie psychiczne kobiet.
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) łagodzi objawy menopauzy takie jak uderzenia gorąca, pocenie się, zaburzenia snu czy suchość pochwy. Terapia może być prowadzona preparatami zawierającymi same estrogeny lub kombinacją estrogenów z progesteronem, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjentki.
Hormonalne środki antykoncepcyjne działają poprzez hamowanie owulacji, zagęszczenie śluzu szyjkowego oraz zmiany w błonie śluzowej macicy. Dostępne są w różnych formach: tabletki, plastry, krążki dopochwowe czy spirale hormonalne.
W polskich aptekach można nabyć następujące preparaty hormonalne dla kobiet:
Przeciwwskazania obejmują zakrzepicę żylną, choroby wątroby, niektóre nowotwory hormonozależne oraz ciążę. Możliwe działania niepożądane to nudności, bolesność piersi, bóle głowy, zmiany nastroju czy nieregularne krwawienia. Przed rozpoczęciem terapii konieczna jest szczegółowa ocena stanu zdrowia przez lekarza specjalistę.
Testosteron to główny męski hormon płciowy, który odgrywa kluczową rolę w rozwoju i utrzymaniu męskich cech płciowych. Hormon ten wpływa na budowę masy mięśniowej, gęstość kości, rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, produkcję czerwonych krwinek oraz libido. Prawidłowy poziom testosteronu jest niezbędny dla zdrowia fizycznego i psychicznego mężczyzn w każdym wieku.
Niedobór testosteronu, zwany hipogonadyzmem, może objawiać się zmniejszeniem libido, zaburzeniami erekcji, spadkiem masy mięśniowej, zwiększeniem tkanki tłuszczowej, osłabieniem kości oraz zmianami nastroju. Leczenie polega na suplementacji hormonalnej pod ścisłą kontrolą lekarską, która ma na celu przywrócenie prawidłowego poziomu hormonu w organizmie.
Terapia testosteronowa dostępna jest w różnych formach:
Wybór odpowiedniej formy zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, preferencji oraz zaleceń lekarza. Kontrola lekarska podczas terapii jest niezbędna do monitorowania skuteczności leczenia i ewentualnych działań niepożądanych.
Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę, regulującym poziom glukozy we krwi. W farmakoterapii cukrzycy stosuje się różne typy insuliny o różnym czasie działania. Insulina krótkodziałająca (Humalog, NovoRapid) działa szybko i jest podawana przed posiłkami. Insulina długodziałająca (Lantus) zapewnia podstawowe stężenie hormonu przez całą dobę.
Oprócz insuliny w leczeniu cukrzycy stosuje się doustne leki hipoglikemizujące. Metformina (Siofor) to lek pierwszego wyboru w cukrzycy typu 2, który zmniejsza produkcję glukozy przez wątrobę i poprawia wrażliwość tkanek na insulinę. Inne grupy leków obejmują pochodne sulfonylomocznika, inhibitory DPP-4 oraz analogi GLP-1.
Prawidłowe techniki podawania insuliny obejmują:
Edukacja pacjenta dotycząca właściwego stosowania insuliny oraz monitorowania glikemii jest kluczowa dla skutecznego leczenia cukrzycy i unikania powikłań.
Kortykosteroidy to grupa hormonów wytwarzanych naturalnie przez korę nadnerczy oraz ich syntetyczne odpowiedniki. Naturalne kortykosteroidy, takie jak kortyzol, odgrywają kluczową rolę w regulacji procesów zapalnych, metabolizmu węglowodanów i odpowiedzi organizmu na stres. Syntetyczne kortykosteroidy zostały opracowane w celu zwiększenia skuteczności terapeutycznej i zmniejszenia działań niepożądanych.
Kortykosteroidy są szeroko stosowane w leczeniu chorób autoimmunologicznych, gdzie układ odpornościowy atakuje własne tkanki organizmu. Wykazują silne działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne, co czyni je niezastąpionymi w terapii reumatoidalnego zapaleniastawów, tocznia rumieniowatego układowego, zapalenia jelit czy astmy oskrzelowej.
W polskich aptekach dostępne są różne preparaty kortykosteroidowe:
Przy długotrwałym stosowaniu kortykosteroidów konieczne jest stopniowe odstawianie leku, aby uniknąć zespołu odstawienia. Nagłe przerwanie terapii może prowadzić do niewydolności nadnerczy. Długotrwałe stosowanie może wiązać się z działaniami niepożądanymi, takimi jak osteoporoza, zwiększone ryzyko infekcji, cukrzyca czy zespół Cushinga.
Hormon wzrostu (somatotropina) jest kluczowym hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową, odpowiedzialnym za prawidłowy rozwój i wzrost organizmu. U dzieci niedobór tego hormonu może prowadzić do niskorosłości, podczas gdy u dorosłych wpływa na metabolizm, gęstość kości i masę mięśniową.
Przysadka mózgowa, zwana "główną gruczołem dokrewnym", wytwarza wiele istotnych hormonów regulujących funkcjonowanie innych gruczołów. Współpracuje ściśle z podwzgórzem, tworząc układ kontrolujący wydzielanie hormonów w całym organizmie. Do tej grupy należą między innymi:
Preparaty hormonów wzrostu i innych hormonów przysadki wymagają ścisłego nadzoru endokrynologicznego. Terapia prowadzona jest w specjalistycznych ośrodkach, gdzie regularnie monitoruje się skuteczność leczenia i ewentualne działania niepożądane. Wszystkie te preparaty dostępne są wyłącznie na receptę, a wiele z nich objętych jest refundacją NFZ po spełnieniu określonych kryteriów klinicznych.
