HIV (Human Immunodeficiency Virus) to wirus powodujący nabyte upośledzenie odporności, który systematycznie niszczy komórki CD4+ układu immunologicznego. Należy rozróżnić HIV od AIDS - podczas gdy HIV to sam wirus, AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) oznacza zaawansowane stadium choroby, gdy liczba komórek CD4+ spada poniżej 200 na mikrolitr krwi.
Wirus HIV atakuje kluczowe komórki odpornościowe organizmu, stopniowo osłabiając jego naturalną zdolność do walki z infekcjami i nowotworami. Transmisja następuje przez kontakt z zakażonymi płynami ustrojowymi: krwią, spermą, wydzieliną pochwową oraz mlekiem matki. Główne drogi zakażenia to kontakty seksualne bez zabezpieczenia, używanie niesterylnych igieł oraz transmisja z matki na dziecko.
Według danych Krajowego Centrum ds. AIDS w Polsce żyje około 15-20 tysięcy osób z HIV, przy czym rocznie odnotowuje się około 1200-1400 nowych przypadków zakażeń.
Wczesne objawy zakażenia HIV pojawiają się zwykle 2-4 tygodnie po ekspozycji i przypominają grypę: gorączka, ból gardła, powiększone węzły chłonne, wysypka skórna oraz ogólne osłabienie. Stadium bezobjawowe może trwać latami, po czym rozwijają się objawy AIDS: nawracające infekcje oportunistyczne, drastyczna utrata masy ciała, przewlekła biegunka i nowotwory.
Diagnostyka HIV w Polsce opiera się na testach immunoenzymatycznych (ELISA) potwierdzanych testem Western Blot. Dostępne są również szybkie testy oraz testy wykrywające materiał genetyczny wirusa (PCR).
Test na HIV należy wykonać w następujących sytuacjach:
Badania można wykonać w poradniach specjalistycznych, laboratoriach diagnostycznych oraz w anonimowych i bezpłatnych punktach konsultacyjno-diagnostycznych działających w całej Polsce, zapewniających pełną dyskrecję i fachową opiekę medyczną.
Terapia antyretrowirusowa stanowi podstawę leczenia HIV i opiera się na kombinacji kilku leków działających na różnych etapach cyklu replikacyjnego wirusa. Głównym celem leczenia ARV jest osiągnięcie i utrzymanie niewykrywalnego poziomu wirusa we krwi, co pozwala na odbudowę układu immunologicznego i zapobiega progresji choroby.
Regularne przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii. Przerwy w leczeniu lub nieprawidłowe dawkowanie mogą prowadzić do rozwoju oporności wirusowej. Skuteczność terapii jest monitorowana poprzez regularne badania poziomu wiremii i liczby limfocytów CD4+.
Leki ARV mogą wywoływać różne efekty uboczne, od łagodnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych po poważniejsze powikłania metaboliczne. Ważne jest także monitorowanie interakcji z innymi przyjmowanymi lekami, suplementami diety i preparatami ziołowymi.
W Polsce dostępne są wszystkie nowoczesne klasy leków antyretrowirusowych, które są refundowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia dla pacjentów z potwierdzonym zakażeniem HIV.
Szczególnie popularne są preparaty złożone zawierające kilka substancji aktywnych w jednej tabletce, co znacznie ułatwia przestrzeganie terapii przez pacjentów. Wszystkie wymienione leki są dostępne w ramach programów lekowych NFZ, co zapewnia pacjentom bezpłatny dostęp do nowoczesnego leczenia antyretrowirusowego.
Profilaktyka przedekspozycyjna to nowoczesna metoda zapobiegania zakażeniu HIV u osób o podwyższonym ryzyku. PrEP polega na codziennym przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez osoby niezakażone wirusem HIV. W Polsce dostępne są preparaty zawierające tenofowir i emtrycytabinę, które przy regularnym stosowaniu mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia nawet o 99%. Leki PrEP są dostępne na receptę po konsultacji z lekarzem specjalistą.
PEP to pilne leczenie antyretrowirusowe stosowane po potencjalnym narażeniu na zakażenie HIV. Terapię należy rozpocząć jak najszybciej, najlepiej w ciągu 72 godzin od ekspozycji. PEP trwa 28 dni i jest dostępna w szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz poradniach chorób zakaźnych w całej Polsce. Jest szczególnie ważna dla pracowników służby zdrowia, ofiar przemocy seksualnej oraz osób po ryzykownych kontaktach seksualnych.
Skuteczne metody zapobiegania transmisji HIV obejmują:
Edukacja na temat bezpiecznych praktyk seksualnych jest kluczowa w zapobieganiu HIV. Obejmuje to używanie barier ochronnych, komunikację z partnerem o statusie serologicznym, ograniczenie liczby partnerów seksualnych oraz unikanie kontaktów seksualnych pod wpływem alkoholu lub narkotyków, które mogą prowadzić do ryzykownych zachowań.
Dzięki odpowiedniej terapii antyretrowirusowej u kobiet w ciąży, ryzyko transmisji HIV z matki na dziecko można zmniejszyć do mniej niż 2%. W Polsce wszystkie kobiety ciężarne są rutynowo testowane na HIV, a w przypadku zakażenia otrzymują specjalistyczną opiekę medyczną obejmującą terapię antyretrowirusową, planowanie porodu oraz zalecenia dotyczące karmienia.
Kampanie edukacyjne prowadzone przez organizacje pozarządowe i instytucje publiczne w Polsce mają na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat HIV/AIDS, walkę ze stygmatyzacją oraz promowanie testowania. Ważne jest rozpowszechnianie rzetelnych informacji medycznych i przeciwdziałanie mitom związanym z HIV.
W Polsce pacjenci z HIV otrzymują bezpłatną specjalistyczną opiekę medyczną w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Sieć ośrodków leczenia HIV obejmuje poradnie wojewódzkie oraz oddziały chorób zakaźnych w głównych miastach. Opieka medyczna obejmuje regularne badania kontrolne, monitorowanie wiremii i liczby limfocytów CD4+, oraz dostęp do nowoczesnych leków antyretrowirusowych.
Działają liczne organizacje pozarządowe oferujące wsparcie osobom żyjącym z HIV, takie jak Krajowe Centrum ds. AIDS, Fundacja Pozytywnych, czy Lambda Warszawa. Organizacje te prowadzą programy wsparcia psychologicznego, prawnego, edukacyjnego oraz działania na rzecz walki z dyskryminacją. Oferują również grupy wsparcia i pomoc w codziennym funkcjonowaniu.
Osoby żyjące z HIV w Polsce mają pełne prawa do:
Diagnoza HIV może wywołać silny stres psychologiczny, dlatego wsparcie psychologiczne jest integralną częścią opieki nad pacjentem. W Polsce dostępne są specjalistyczne poradnie psychologiczne dla osób z HIV, terapie indywidualne i grupowe, które pomagają w radzeniu sobie z diagnozą i prowadzeniu pełnowartościowego życia.
Dzięki nowoczesnej terapii antyretrowirusowej osoby z HIV mogą prowadzić normalne, długie i zdrowe życie. Przy regularnym przyjmowaniu leków i przestrzeganiu zaleceń lekarskich, większość pacjentów osiąga niewykrywalną wiremię, co oznacza brak możliwości transmisji wirusa na innych (U=U - Undetectable = Untransmittable).
Kobiety z HIV mogą bezpiecznie zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko przy odpowiedniej opiece medycznej. Wymaga to ścisłej współpracy z zespołem specjalistów, regularnego monitorowania, odpowiedniej terapii antyretrowirusowej oraz planowania sposobu porodu. W Polsce funkcjonują specjalistyczne poradnie zajmujące się opieką nad kobietami w ciąży z HIV.
Osoby z HIV powinny być szczepione zgodnie z rozszerzonym kalendarzem szczepień, który obejmuje szczepionki przeciwko grypie, pneumokokom, wirusowemu zapaleniu wątroby A i B, oraz HPV. Szczepienia są szczególnie ważne ze względu na osłabiony układ odpornościowy. Decyzje o szczepieniach podejmuje lekarz prowadzący na podstawie aktualnego stanu immunologicznego pacjenta.
