Cholesterol to naturalna substancja tłuszczowa niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odgrywa kluczową rolę w budowie błon komórkowych, produkcji hormonów płciowych oraz kwasów żółciowych. Mimo że jest niezbędny, jego nadmiar we krwi może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Prawidłowe wartości dla dorosłych to: cholesterol całkowity poniżej 190 mg/dl, LDL poniżej 115 mg/dl, HDL powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 45 mg/dl u kobiet. Cholesterol staje się problemem, gdy jego poziom we krwi jest zbyt wysoki przez dłuższy czas.
Rodzinna hipercholesterolemia to genetyczne zaburzenie wpływające na metabolizm cholesterolu. Osoby z tym schorzeniem mają znacznie podwyższony poziom LDL od urodzenia, co zwiększa ryzyko przedwczesnej choroby wieńcowej. Predyspozycje genetyczne mogą również wpływać na sposób, w jaki organizm produkuje i przetwarza cholesterol.
Dieta bogata w tłuszcze nasycone, tłuszcze trans oraz cholesterol dietetyczny znacząco podnosi poziom cholesterolu we krwi. Brak aktywności fizycznej, nadwaga, palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu również negatywnie wpływają na profil lipidowy.
Choroby takie jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy choroby nerek mogą podnosić cholesterol. Wiek powyżej 45 lat u mężczyzn i 55 lat u kobiet zwiększa ryzyko. Niektóre leki, w tym kortykosteroidy i diuretyki tiazydowe, mogą wpływać na poziom lipidów.
W polskich aptekach dostępne są przede wszystkim statyny, które stanowią podstawę terapii wysokiego cholesterolu. Do najczęściej stosowanych należą atorwastatyna, simwastatyna i rosuwastatyna. Te leki skutecznie obniżają poziom cholesterolu LDL i są dostępne zarówno w wersji oryginalnej, jak i generycznej.
Oprócz statyn w Polsce dostępny jest ezetimib oraz inne inhibitory wchłaniania cholesterolu, które działają w jelitach. Coraz popularniejsze stają się również preparaty kombinowane, łączące różne substancje aktywne w jednej tabletce, co zwiększa wygodę stosowania.
Większość skutecznych leków na cholesterol wymaga recepty lekarskiej. W aptekach znajdziemy popularne marki takie jak Lipitor, Zocor czy Crestor. Leki dostępne są w różnych formach:
Statyny działają poprzez blokowanie kluczowego enzymu HMG-CoA reduktazy, który odpowiada za syntezę cholesterolu w wątrobie. Dzięki temu zmniejszają produkcję cholesterolu endogennego, zmuszając organizm do wykorzystywania cholesterolu z krwi.
Leki te zwiększają również liczbę receptorów LDL na powierzchni komórek wątrobowych, co prowadzi do lepszego wychwytywania "złego" cholesterolu z krwiobiegu. Ezetimib z kolei działa w jelicie cienkim, blokując wchłanianie cholesterolu pochodzącego z pożywienia.
Pierwsze efekty leczenia widoczne są już po 2-4 tygodniach, a pełny efekt terapeutyczny osiągany jest po 6-8 tygodniach. Skuteczność leczenia wymaga regularnego monitorowania poprzez badania laboratoryjne cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz funkcji wątroby.
Oprócz leków na receptę, dostępne są naturalne metody wspomagające kontrolę poziomu cholesterolu. Omega-3 i kwasy tłuszczowe EPA/DHA, znajdowane w olejach rybnych, mogą obniżać triglicerydy i wspierać zdrowie serca. Sterole i stanole roślinne blokują wchłanianie cholesterolu w jelitach, redukując jego poziom we krwi o 5-15%.
Błonnik rozpuszczalny z owsa, jęczmienia czy psyllium wiąże cholesterol w przewodzie pokarmowym. Czerwony ryż drożdżowy zawiera naturalną lowastatynę, ale wymaga ostrożności ze względu na możliwe interakcje. Koenzym Q10 może wspomagać funkcje serca, szczególnie u osób przyjmujących statyny.
Skuteczność suplementów jest zwykle mniejsza niż leków na receptę, ale mogą stanowić wartościowe uzupełnienie terapii, szczególnie w przypadku nietolerancji farmakoterapii.
Konsultacja lekarska jest niezbędna przy poziomie cholesterolu całkowitego powyżej 200 mg/dl, LDL powyżej 100 mg/dl lub występowaniu dodatkowych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Pilna wizyta wymagana jest przy bólach mięśniowych podczas przyjmowania statyn.
Leki na cholesterol mogą wchodzić w interakcje z:
Najczęstsze działania niepożądane to bóle mięśniowe, zaburzenia trawienne i rzadko - problemy wątrobowe. Regularne badania kontrolne lipidogramu i enzymów wątrobowych są konieczne co 6-12 miesięcy.
Zmiana stylu życia znacząco zwiększa skuteczność leków. Dieta śródziemnomorska, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała mogą zmniejszyć potrzebną dawkę leków. Zmiana preparatu lub dawki powinna następować po konsultacji z lekarzem, zwykle po 6-8 tygodniach oceny skuteczności obecnej terapii.
