Artretyzm to grupa przewlekłych chorób zapalnych stawów, które powodują ból, sztywność i ograniczenie ruchomości. Te schorzenia dotykają miliony ludzi na całym świecie, znacząco wpływając na jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Choroby reumatyczne mogą atakować różne części układu ruchu, w tym stawy, mięśnie, ścięgna i więzadła.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to autoimmunologiczna choroba zapalna, która najczęściej atakuje małe stawy rąk i stóp, powodując ich symetryczne zajęcie i postępujące zniszczenie.
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszym typem artretyzmu, charakteryzującym się zużyciem chrząstki stawowej, szczególnie w stawach obciążonych wagą ciała, takich jak kolana, biodra i kręgosłup.
Łuszczycowe zapalenie stawów rozwija się u około 30% pacjentów z łuszczycą, powodując zapalenie stawów i charakterystyczne zmiany skórne.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa to przewlekła choroba zapalna, która głównie dotyka kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych, prowadząc do ograniczenia ruchomości.
Rozwój artretyzmów jest procesem wieloczynnikowym, w którym kluczową rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. Badania wykazują, że obecność określonych genów, szczególnie HLA-B27, znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia niektórych typów zapaleń stawów.
Wiek stanowi istotny czynnik ryzyka - choroba zwyrodnieniowa stawów najczęściej rozwija się po 50. roku życia, podczas gdy RZS może wystąpić w każdym wieku, ale szczyt zachorowań przypada na 4.-6. dekadę życia. Kobiety chorują na RZS trzykrotnie częściej niż mężczyźni, co sugeruje wpływ hormonów płciowych.
Styl życia ma znaczący wpływ na rozwój chorób stawów. Nadwaga obciąża stawy nośne, przyśpieszając procesy zwyrodnieniowe, a brak aktywności fizycznej prowadzi do osłabienia mięśni stabilizujących stawy.
Choroby autoimmunologiczne często współwystępują z zapaleniami stawów, tworząc złożony obraz kliniczny wymagający kompleksowego leczenia.
W Polsce dostępnych jest szeroka gama leków przeciw artretyzmowi, które można podzielić na kilka głównych kategorii. Wybór odpowiedniej terapii zależy od rodzaju artretyzmu, stopnia zaawansowania choroby oraz indywidualnych potrzeb pacjenta.
NLPZ stanowią podstawę leczenia objawowego artretyzmu. Do najczęściej stosowanych należą ibuprofen, naproxen i diklofenak, które skutecznie zmniejszają ból i stan zapalny stawów. Dostępne są również nowoczesne inhibitory COX-2, takie jak celekoksyb, charakteryzujące się mniejszym ryzykiem działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.
W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów kluczowe znaczenie mają LMPCh, które hamują postęp choroby i chronią stawy przed uszkodzeniem. Do tej grupy należą:
Nowoczesne leki biologiczne rewolucjonizują leczenie ciężkich postaci artretyzmu. Inhibitory TNF-α, takie jak adalimumab i etanercept, oraz inne preparaty jak tocilizumab i rituximab, są stosowane w przypadkach opornych na konwencjonalne leczenie.
Prednizon i metylprednizolon stosuje się krótkotrwale w okresach zaostrzeń choroby lub jako terapię pomostową do czasu uzyskania efektu przez LMPCh. Mogą być podawane doustnie, dożylnie lub bezpośrednio do stawu.
Żele i maści przeciwbólowe oraz plastry z substancjami aktywnymi oferują lokalne działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, stanowiąc uzupełnienie terapii systemowej, szczególnie przy artretyzmie ograniczonym do pojedynczych stawów.
Leki przeciwreumatyczne w postaci doustnej należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza, najczęściej podczas lub po posiłku, aby zmniejszyć ryzyko podrażnień żołądka. Regularne przyjmowanie o stałych porach dnia zapewnia optymalne stężenie substancji czynnej w organizmie.
Niektóre leki biologiczne wymagają podawania w formie iniekcji. Pacjenci mogą nauczyć się samodzielnego wykonywania zastrzyków podskórnych w warunkach domowych, przestrzegając zasad aseptyki i rotacji miejsc wkłucia.
Żele i maści przeciwzapalne należy aplikować cienkimi warstwami na czystą skórę, delikatnie wmasowując w okolicę dotkniętych stawów. Unikać kontaktu z błonami śluzowymi i uszkodzoną skórą.
Regularne kontrole parametrów krwi są niezbędne podczas stosowania niektórych leków. Dawkowanie dostosowuje się indywidualnie do wieku, masy ciała i odpowiedzi na leczenie, uwzględniając możliwe interakcje z innymi przyjmowanymi preparatami.
Regularna fizjoterapia i odpowiednio dobrane ćwiczenia rehabilitacyjne wspierają skuteczność leczenia farmakologicznego. Program aktywności powinien być dostosowany do stopnia zaawansowania choroby i możliwości pacjenta.
Dieta przeciwzapalna bogata w kwasy omega-3, warzywa i owoce może znacząco wspomóc terapię. Szczególnie zalecane są:
Zarządzanie stresem poprzez techniki relaksacyjne, odpowiednia ilość snu oraz regularne kontrole lekarskie stanowią fundament skutecznej terapii kompleksowej. Modyfikacja codziennych nawyków może znacznie poprawić jakość życia.
Natychmiastowej konsultacji lekarskiej wymagają: nagłe nasilenie bólu stawów, gorączka, znaczne ograniczenie ruchomości, obrzęki stawów oraz objawy infekcji w miejscu iniekcji.
Regularne wizyty kontrolne co 3-6 miesięcy pozwalają na monitoring skuteczności leczenia i wczesne wykrycie działań niepożądanych. Szczególnej uwagi wymagają badania morfologii krwi, parametrów wątrobowych i nerkowych.
Zmieniający się stan zdrowia, pojawianie się nowych objawów lub zmniejszona skuteczność dotychczasowego leczenia są wskazaniami do modyfikacji terapii. Współpraca z zespołem specjalistów - reumatologiem, fizjoterapeutą i dietetykiem - zapewnia optymalne efekty leczenia.
